vrijdag 4 december 2009

Katten

Er zijn tenminste 37 en misschien 42 soorten katten. Daarvan staan er 37 - ½ of 42 – ½ op de rode lijst, en de halve is deze:

kitten

Alle soorten katachtigen behalve de huiskat dreigen uit te sterven, zeker in het wild. Van de huiskat zijn er vele miljoenen individuen.

Zijn er 42 soorten katachtigen? Misschien. Dit lijkt het maximum aan aantal soorten. De Nevelpanter is dan als twee soorten gerekend, één in Indochina en één op Sumatra en Borneo, de Iberische Lynx is als een afzonderlijke soort gerekend, de Borneo Goudkat ook, en de Noord-Afrikaanse Wilde Kat en Gobi Kat zijn afzonderlijk gerekend naast de Europese Wilde Kat. Een lijst van soorten staat hier:


groep Engels Nederlands Latijn, formele naam

(let op: sommige namen zijn opklikbaar voor meer informatie)

1 Clouded Leopard Nevelpanter Neofelis nebulosa
1 Bornean Clouded Leopard Borneose nevelpanter Neofelis diardi
1 Snow Leopard Sneeuwpanter, sneeuwluipaard Panthera uncia
1 Jaguar Jaguar Panthera onca
1 Leopard Luipaard, Panter Panthera pardus
1 Tiger Tijger Panthera tigris
1 Lion Leeuw Panthera leo
2 Marbled Cat Marmerkat Pardofelis marmorata
2 Asian Golden Cat Aziatische goudkat Pardofelis temminckii
2 Bay Cat Borneo goudkat Pardofelis badia
3 African Golden Cat Afrikaanse goudkat Caracal aurata
3 Caracal Caracal Caracal caracal
3 Serval Serval Caracal serval
4 Pantanal Cat Pantanalkat Leopardus braccatus
4 Colocolo Colocolokat Leopardus colocolo
4 Geoffroy's Cat Geoffroykat Leopardus geoffroyi
4 Kodkod Nachtkat, kodkod Leopardus guigna
4 Andean Mountain Cat Bergkat, Andeskat Leopardus jacobitus
4 Pampas Cat Pampaskat, graskat Leopardus pajeros
4 Ocelot Ocelot Leopardus pardalis
4 Oncilla, tigrina Tijgerkat, oncilla Leopardus tigrinus
4 Margay Margay Leopardus wiedii
5 Canadian Lynx Canadese lynx Lynx canadensis
5 Eurasian Lynx Euraziatische lynx Lynx lynx
5 Iberian Lynx Iberische lynx Lynx pardinus
5 Bobcat bobcat Lynx rufus
6 Cheetah Jachtluipaard, cheetah Acinonyx jubatus
6 Cougar Poema, bergleeuw Puma concolor
6 Jaguarundi Jaguarundi Puma yagouaroundi
7 Leopard Cat Bengaalse tijgerkat Prionailurus bengalensis
7 Iriomote Cat Iriomotekat Prionailurus iriomotensis
7 Pallas's cat Manoel, Pallaskat Otocolobus manul
7 Flat-headed Cat Platkopkat, marterkat Prionailurus planiceps
7 Rusty-spotted Cat Roestkat Prionailurus rubiginosus
7 Fishing Cat Vissende kat Prionailurus viverrinus
8 Chinese Mountain Cat Gobikat Felis bieti
8 Libyan Cat Noord-Afrikaanse wilde kat Felis libyca
8 Jungle Cat Moeraskat Felis chaus
8 Sand Cat Woestijnkat Felis margarita
8 Black-footed Cat Zwartvoetkat Felis nigripes
8 Wild Cat Europese wilde kat Felis silvestris

fig 2 O’Brien et al 2008: verspreiding van kattensoorten

Katten zijn gemakkelijk te herkennen. Kijk naar huiskat thuis en naar tijger in de dierentuin, en u herkent een beest als Kat: dat ronde hoofd, dat soepele maar niet erg lange lijf. En de vachtjes!

ocelot

De officiële diersystematiek karakteriseert de familie katachtigen, Felidae, onder andere aan hun gespecialiseerde tanden – 30 in totaal, weinig voor een zoogdier – en intrekbare klauwen. Dan zijn er duidelijk een aantal Grote Katten, Pantherinae: leeuw, tijger, luipaard, jaguar, ondergebracht in het geslacht Panthera, de nevelpanter in het geslacht Neofelis, het sneeuwluipaard in het geslacht Uncia. De rest heet Kleine Katten, Felinae. Sommige Kleine Katten zijn vrij groot: de puma in het geslacht Puma, het jachtluipaard in Acinonyx, en de lynxen in Lynx. Maar dan. Het zoogdierenboek van Eisenberg uit 1981 zegt dat de rest van de Kleine Katten vaak allemaal tot het geslacht Felis gerekend worden. De systematen konder er op grond van hun morfologie geen wijs uit. Of soms werd een aantal soorten een eigen geslacht gegeven, zoals de Manoel het geslacht Otocolobus.


manoel jonkies

Leve het sequencen van DNA! DNA sequenties kun je sorteren, en daarmee is er helderheid in een onduidelijke situatie gekomen.

Johnson et al (2006) analyseerden lange sequenties van kern DNA en mitochondriaal DNA, en zagen acht helder te onderscheiden groepen. Dat zijn de groepen die hierboven in de lijst 1 tot en met 8 genoemd zijn. In de volgende figuur hebben de groepen een verschillende kleur.


fig 3 uit O’Brien 2008 naar Johnson 2006

De eerste splitsing (volgens DNA) in de familie katachtigen leidt tot de splitsing die de systematen altijd al gemaakt hadden: die tussen de Grote Katten en de Kleine Katten. Binnen de Kleine Katten komt dan de splitsing tussen de in Azië wonende Pardofelis tegen de rest, dan de ....Ok, het is op volgorde in de figuur te zien.

De oorspronkelijke figuur van de fylogenie is ingekleurd naar waar de katten wonen. Het blijkt dan duidelijk dat de groepindeling volgens DNA vaak te maken heeft met de woonplaats van de katten. De Grote Katten, die eerder hun eigen weg zijn gegaan, zijn meer verspreid over de continenten.


Johnson 2006 figuur 1
Pijltjes extra ondersteuning patroon, sterretjes patroon van opeenvolgende splitsingen niet helder; in de Grote Katten bv bij de volgorde van de splitsingen leeuw, tijger, luipaard, jaguar.

In beide versies van de figuur komt de lengte van de lijnen overeen met het aantal verschillen in het DNA. Streepjes // geven aan dat de lijn onderbroken is, omdat de lijn te lang werd voor de lay-out.

In de hier laatst gegeven maar oorspronkelijke versie van de figuur staan nog meer beesten genoemd. Onderaan: die beesten zijn samen de buitengroep. Een beest springt er uit: Prionodon linsang, de gestreepte linsang. Dat is geen kat, maar het blijkt duidelijk dat de linsang dichter bij de katten staat dan de overige beesten van de buitengroep.

Er staat nog meer in de figuren: de tijd van splitsing. In een volgende blogpost – ooit – kom ik op die tijd terug. Eerst komt de verdere moleculaire indeling: niet alleen van de katten, maar van alle roofdieren. Volgende keer over de linsang!

********************************
http://nl.wikipedia.org/wiki/Felidae
http://en.wikipedia.org/wiki/Felidae
http://www.allemaalkatten.nl/wildekatten/index.html


W.E. Johnson,E. Eizirik, J. Pecon-Slattery,1W.J. Murphy, A. Antunes, E. Teeling, S.J. O’Brien, 2006. The Late Miocene Radiation of Modern Felidae: A Genetic Assessment. Science 311; 73-77
S.J. O’Brien, W. Johnson, C. Driscoll, J. Pontius, J. Pecon-Slattery, M. Menotti-Raymond, 2008. State of cat genomics. Trends in Genetics 24: 268-278
J.F. Eisenberg, 1981. The mammalian radiations. The Athlone Press, London.



1 opmerking:

  1. dit is een zeer interessante site voor katten. Hier vindt je ook iets over de geschiedens, dit zie je niet zelden...

    BeantwoordenVerwijderen